Τίτλος μελέτης: Παράγοντες στην Ανάπτυξη της Γλώσσας της Οικογένειας και της Κοινωνίας
Κύρια ερευνήτρια: Κατερίνα Παντούλα
Επιστημονική υπεύθυνη: Σπυριδούλα Βαρλοκώστα
Πηγή χρηματοδότησης: Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Πρόγραμμα Πλαίσιο Ορίζοντας Ευρώπη (Πυλώνας 1: Άριστη Επιστήμη) - Δράσεις Μαρί Σκλοντόφσκα-Κιουρί
Διάρκεια: 2023 – 2025.
Περίληψη
Η εσωτερική μετανάστευση στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχει οδηγήσει στη συμπερίληψη πολύγλωσσων μαθητών στις σχολικές αίθουσες. Oι τάξεις των δημοτικών σχολείων της Ευρώπης έχουν δίγλωσσους μαθητές ελληνικής καταγωγής που μιλούν ελληνικά ως γλώσσα της οικογένειας και γερμανικής καταγωγής που μιλούν ελληνικά ως γλώσσα της κοινωνίας στην Ελλάδα. Είναι ζωτικής σημασίας για αυτούς τους μαθητές να έχουν και στις δύο γλώσσες την απαραίτητη γλωσσική ικανότητα για να ανταπεξέλθουν στις σχολικές απαιτήσεις. Ωστόσο, το θεμελιώδες ερώτημα πώς οι γλωσσικοί και εξω-γλωσσικοί ατομικοί παράγοντες έχουν προγνωστική αξία για τη γλωσσική ανάπτυξη στη γλώσσα της οικογένειας και κοινωνίας σε πολύγλωσσους μαθητές δεν έχει μελετηθεί. Το έργο «Παράγοντες στην Ανάπτυξη της Γλώσσας της Οικογένειας και της Κοινωνίας» (ΠΑΓλΟΚ) απαντάει σε αυτό το ερώτημα μέσω της διεπιστημονικής προσέγγισης συγκεράζοντας την πολυγλωσσία με την αναπτυξιακή ψυχογλωσσολογία, τη διδακτική και την επιστήμη δεδομένων. Το ΠΑΓλΟΚ εξετάζει πώς οι γλωσσικοί και εξω-γλωσσικοί παράγοντες πλάθουν τις στρατηγικές επεξεργασίας σύνθετων συντακτικών δομών, ήτοι προτάσεων εστίασης, στη γλώσσα της οικογένειας και κοινωνίας σε δίγλωσσα στα ελληνικά και γερμανικά παιδιά. Για να προβλεφθεί η μελλοντική τροχιά γλωσσικής ανάπτυξης μέσω στατιστικής μοντελοποίησης, το ΠΑΓλΟΚ τριγωνοποιεί μια καινοτόμo πειραματική μεθοδολογία συνδυάζοντας δεδομένα κίνησης και μεγέθους της οφθαλμικής κόρης με πειραματικές παρατηρήσεις βασικών και διδακτικών μετρήσεων.
Τίτλος ερευνητικής πρότασης: Κατάκτηση της μεσοπαθητικής μορφολογίας από δίγλωσσα παιδιά
Κύρια ερευνήτρια: Δανάη Τσίνιβιτς
Επιστημονικός υπεύθυνος: Σπυριδούλα Βαρλοκώστα
Πηγή χρηματοδότησης: ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ.
Διάρκεια: 2023 – 2026.
Προϋπολογισμός: 28,800€
Περίληψη
Προηγούμενες έρευνες έχουν δείξει ότι ενώ τα δίγλωσσα παιδιά διαχωρίζουν τις δύο γλώσσες τους από πολύ νωρίς σε έναν βαθμό επιδρά η μία στην άλλη (Hulk & Müller, 2000). Οι συνθήκες, ωστόσο, κάτω από τις οποίες επιτελείται αυτή η επίδραση παραμένουν σε μεγάλο βαθμό αδιευκρίνιστες. Ένας παράγοντας που παρότι έχει βρεθεί ότι είναι σημαντικός στη γλωσσική ανάπτυξη των δίγλωσσων παιδιών, δεν έχει εξεταστεί ενδελεχώς στη βιβλιογραφία είναι η ποιότητα του γλωσσικού εισαγόμενου. Επιπλέον, ενώ πολλές μελέτες έχουν εξετάσει διάφορες πτυχές της γραμματικής ικανότητας των δίγλωσσων παιδιών, η απόκτηση του συστήματος της φωνής παραμένει ανεξερεύνητη. Στην παρούσα μελέτη στοχεύουμε να καλύψουμε τα παραπάνω ερευνητικά κενά εξετάζοντας την κατάκτηση της μεσοπαθητικής μορφολογίας από δίγλωσσα ελληνόφωνα και αγγλόφωνα παιδιά ηλικίας 3 έως 5 ετών. Ακόμη, επιδιώκουμε να διερευνήσουμε τον ρόλο που διαδραματίζει η ποιότητα του γλωσσικού εισαγόμενου στη διαγλωσσική επίδραση, καθώς και εάν τα δίγλωσσα παιδιά κατακτούν το σύστημα της φωνής με τον ίδιο τρόπο και τον ίδιο ρυθμό όπως τα μονόγλωσσα παιδιά. Για τον σκοπό αυτό θα χρησιμοποιηθούν για πρώτη φορά σε έρευνα που μελετά την κατάκτηση της φωνής μια δοκιμασία αναδιήγησης αφηγηματικού λόγου, μέσω της οποίας θα εξεταστεί η παραγωγή της μεσοπαθητικής μορφολογίας, καθώς και ένα πείραμα οφθαλμοκίνησης, το οποίο θα εστιάζει στην κατανόηση της δομής αυτής σε πραγματικό χρόνο. Επίσης, θα χρησιμοποιηθούν ερωτηματολόγια που θα συμπληρωθούν από τους γονείς και τα οποία θα παρέχουν πληροφορίες σχετικά το γλωσσικό εισαγόμενο αλλά και τη γλωσσική χρήση των παιδιών, τις δεξιότητες γραμματισμού, καθώς και τη γλωσσική τους επάρκεια στις δύο γλώσσες. Συμπερασματικά, η παρούσα έρευνα όχι μόνο θα ενισχύσει τη βασική έρευνα για τη διγλωσσία καλύπτοντας κενά προηγούμενων ερευνών αλλά θα οδηγήσει και σε χρήσιμα για γονείς και εκπαιδευτικούς πρακτικά πορίσματα σχετικά με δραστηριότητες που θα μπορούσαν να συμβάλλουν στη γλωσσική ανάπτυξη των δίγλωσσων παιδιών.
Τίτλος ερευνητικής πρότασης: Γλωσσικές και γνωστικές στρατηγικές παρέμβασης στις γλωσσικές διαταραχές
Επιστημονικός υπεύθυνος: Καθηγήτρια Σπυριδούλα Βαρλοκώστα
Πηγή χρηματοδότησης: ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ
Διάρκεια: 2019 – 2023
Προϋπολογισμός: 199,997€
Περίληψη
Πρόσφατες μελέτες τονίζουν τη σημασία του γνωστικού ελέγχου –κυρίως των δεξιοτήτων επίλυσης αντιμαχόμενων ερμηνειών– στην επίλυση της αμφισημίας. Ωστόσο, η φύση αυτών των δεξιοτήτων δεν έχει διερευνηθεί επαρκώς. Επιπλέον, ο τρόπος επίλυσης της αμφισημίας από κλινικούς πληθυσμούς δεν έχει μελετηθεί ακόμη, ενώ άγνωστο παραμένει αν η εφαρμογή γνωστικής παρέμβασης έχει μακροπρόθεσμα οφέλη στις γλωσσικές δεξιότητες των ατόμων με γλωσσικές και/ή γνωστικές διαταραχές.
Κύριος σκοπός του έργου είναι η διερεύνηση των μηχανισμών γνωστικού ελέγχου που καθορίζουν την κατανόηση της γλωσσικής αμφισημίας, με έμφαση στην επίδοση κλινικών πληθυσμών με σοβαρές διαταραχές λόγου και/ή δεξιοτήτων γνωστικού ελέγχου (δηλαδή, εκτελεστικών λειτουργιών (ΕΛ)). Στόχοι του έργου είναι: α) Να διερευνηθεί η συμβολή των ΕΛ στην επίλυση συντακτικής αμφισημίας τόσο από τυπικούς όσο και από μη τυπικούς εφήβους και ενήλικες. β) Να διερευνηθούν τα μακροπρόθεσμα οφέλη μιας συμπεριφορικής γνωστικής παρέμβασης στις διαφορετικές κλινικές ομάδες με στόχο την ενίσχυση των γλωσσικών τους δεξιοτήτων.
Συμπεριφορικές δοκιμασίες και δοκιμασίες οφθαλμοκίνησης θα χορηγηθούν σε (α) εφήβους διαγνωσμένους με Διαταραχές Αυτιστικού Φάσματος υψηλής λειτουργικότητας, β) εφήβους διαγνωσμένους με Ειδική Γλωσσική Διαταραχή, γ) ενήλικες διαγνωσμένους με αφασία Broca, δ) τυπικούς εφήβους και ε) ενήλικες χωρίς γλωσσική διαταραχή.
Η μελέτη θα έχει σημαντική επιστημονική, κοινωνική και οικονομική απήχηση. Πρώτον, η κατανόηση των μηχανισμών γνωστικού ελέγχου που υποστηρίζουν την επίλυση της συντακτικής αμφισημίας θα διαφωτίσει τόσο τη σχέση γλώσσας και νόησης όσο και τον βαθμό στον οποίο οι δύο αυτοί τομείς αλληλεπιδρούν στη διαδικασία της γλωσσικής κατανόησης. Δεύτερον, το έργο θα συμβάλει στη βελτίωση της ζωής των ατόμων με αναπτυξιακές και επίκτητες γλωσσικές διαταραχές, προλαμβάνοντας ανεπιθύμητες συνέπειες αυτών των διαταραχών, όπως ο κοινωνικός αποκλεισμός και η κατάθλιψη, που συνδέονται με χαμηλά επίπεδα ποιότητας ζωής. Τέλος, θα προσφέρει ουσιώδεις ενδείξεις σχετικά με την αποτελεσματικότητα των λογοθεραπειών, συνεισφέροντας έτσι στη μείωση του κόστους τους.
Τίτλος μελέτης: Μορφοσυντακτική Παραγωγή και Επεξεργασία στην Αγραμματική Αφασία
Κύρια ερευνήτρια: Μαριέλενα Σοϊλεμεζίδη
Επιστημονικός υπεύθυνος: Σπυριδούλα Βαρλοκώστα
Πηγή χρηματοδότησης: ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ.
Διάρκεια: 2022 – 2024.
Προϋπολογισμός: 22,500€
Περίληψη
Τα άτομα με αγραματική αφασία αντιμετωπίζουν προβλήματα με την παραγωγή και κατανόηση σύνθετων συντακτικά προτάσεων. Για παράδειγμα, αντιμετωπίζουν δυσκολίες με τη χρονική αναφορά, και ιδιαίτερα με την αναφορά στο παρελθόν. Η Bastiaanse και οι συνάδελφοί της για να δικαιολογήσουν αυτό το μοτίβο πρότειναν την PAst DIssociation LInking Hypothesis (PADILIH), η οποία ορίζει ότι η αναφορά στο παρελθόν είναι ιδιαίτερα κοστοβόρα σε γνωστικό επίπεδο, καθώς απαιτεί επιπλέον πληροφορίες από το ευρύτερο γλωσσικό περικείμενο για να καταστεί κατανοητή (discourse-linking). Παρ’ όλα αυτά, πρόσφατα ευρήματα δεν επιβεβαιώνουν αυτή τη θεωρία, καθώς υποδεικνύουν πως η αναφορά στο μέλλον είναι επίσης προβληματική, κάτι που δεν προβλέπεται από την PADILIH. Εκτός από την χρονική αναφορά, τα άτομα με αφασία αντιμετωπίζουν δυσκολίες και με τη ρηματική όψη, συχνά σε ακόμα μεγαλύτερο βαθμό από ότι με τη χρονική αναφορά. Η πιθανή αλληλεπίδραση μεταξύ χρονικής αναφοράς και όψης δεν έχει ερευνηθεί εκτενώς από πρηγούμενες μελέτες. Σε αυτή την έρευνα θα χορηγηθεί ένα πείραμα ολοκλήρωσης προτάσεων, στο οποίο θα «διασταυρώνονται» οι παράγοντες της χρονικής αναφοράς (παρελθόν, μέλλον) με την ρηματική όψη (συνοπτική, μη-συνοπτική) προκειμένου να διερευνηθεί (α) εάν υπάρχει διαφορά στην παραγωγή παρελθοντικής και μελλοντικής χρονικής αναφοράς στα ελληνικά, και (β) εάν η παραγωγή της παρελθοντικής/μελλοντικής αναφοράς επηρεάζεται από τη ρηματική όψη (συνοπτική/μη-συνοπτική). Τέλος, (γ) η επίδραση της θέσης του χρονικού επιρρήματος (πριν/μετά το ρήμα) θα διερευνηθεί μέσω δύο πειραμάτων: ένα πείραμα γραμματικών κρίσεων και ένα πείραμα οφθαλμικής ιχνηλάτησης (eye-tracking). Και τα τρία πειράματα θα διεξαχθούν στην ομάδα αγραμματικών (n = 20) και στην ομάδα ελέγχου, αλλά και σε μια μεγάλη ομάδα υγιών ατόμων (n = 100) με ευρύ ηλικιακό φάσμα (20-85 ετών) για να εξεταστεί αν η γλωσσική ικανότητα των υγιών ατόμων και των αγραμματικών διαφέρουν ποσοτικά και όχι ποιοτικά, όπως υποδεικνύουν προηγούμενες έρευνες.
Τίτλος μελέτης: Collaboration of Aphasia Trialists II (CATs II)
Κύρια ερευνήτρια: Prof. Marian Brady
Μέλη του Εργαστηρίου που συμμετέχουν: Σπυριδούλα Βαρλοκώστα, Ελένη Περιστέρη, Μιχαέλα Νερατζίνη
Πηγή χρηματοδότησης: Tavistock Trust for Aphasia
Διάρκεια: 2017 – 2022
Περίληψη
Η αφασία επηρεάζει την ικανότητα του ανθρώπου να μιλήσει, να κατανοήσει την προφορική γλώσσα, να διαβάσει, να γράψει και να κάνει απλούς μαθηματικούς υπολογισμούς. Στόχος της έρευνάς μας είναι να κατανοήσουμε καλύτερα την αφασία λαμβάνοντας υπόψη τους προβλεπτικούς δείκτες και την πρόγνωση για την αφασία, την αποτελεσματικότητα των διάφορων παρεμβάσεων, τις κοινωνικές συνέπειες και την επανένταξη ανθρώπων με αφασία. Επίσης, στόχος μας είναι να αυξήσουμε τη διαθεσιμότητα και την εγκυρότητα εργαλείων αξιολόγησης σε διάφορες γλώσσες και ερευνητικών πορισμάτων που σχετίζονται με την αφασία. Με αυτόν τον τρόπο υποστηρίζουμε διεθνείς επιστημονικές δράσεις και βοηθάμε στον εμπλουτισμό των διαθέσιμων επιστημονικών εργαλείων α) για ανθρώπους με αφασία που δεν έχουν την Αγγλική ως μητρική γλώσσα και β) για τους επαγγελματίες υγείας που τους υποστηρίζουν.
Υποστηρίζουμε νέους ερευνητές (υποψήφιους διδάκτορες) και ερευνητές που βρίσκονται στην αρχή της καριέρας τους (εντός 8 ετών από την ολοκλήρωση των διδακτορικών σπουδών) στην εκπαίδευση και την εξέλιξή τους. Το έμπειρο προσωπικό μας παρέχει επιστημονικά τεκμηριωμένες συμβουλές. Επίσης, διαθέτουμε την υποδομή που μπορεί να βοηθήσει στη βελτίωση της ποιότητας και της διάχυσης ερευνητικών δεδομένων που σχετίζονται με την αφασία.
